ဩဂုတ် ၁၉

ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံတွင် သမ္မတ ဒူတာတေးသည် ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါကာလအတွင်း လူထုမိန့်ခွန်းနှစ်ခုတွင် တရုတ်နိုင်ငံအား ကျေးဇူးတင်စကားပြောခဲ့သည်။ ထိုစဉ်မှစပြီး အစိုးရသည် တရုတ်နိုင်ငံမှ ဆေးစစ်ကိရိယာ ၁၀၀၀၀၀ကျော်အထိ လက်ခံရရှိခဲ့သည်။ တရုတ်အစိုးရကလည်း ကျန်းမာရေး ကျွမ်းကျင်သူ ၁၂ ဦးပါဝင်သည့်အဖွဲ့အား ဖိလစ်ပိုင် ကျန်းမာရေးပညာရှင်များထံ ကိုဗစ်-၁၉ လူနာများကို ကိုင်တွယ်ရန် ဗဟုသုတ ဝေမျှနိုင်ရန်အတွက် စေလွှတ်ခဲ့သည်။ ထိုအဖွဲ့နှင့် တကွ တရုတ်အစိုးရကပေးသည့် PPE ဝတ်စုံ ၅၀၀၀၊ ခွဲစိတ်ခန်းသုံး နှာခေါင်းစည်း ၃၀၀၀၀၊ N95 မျက်နှာဖုံး ၃၀၀၀၀၊ ဆေးခန်းသုံးကာကွယ်ရေးမျက်နှာကာ ၅၀၀၀ နှင့် အသက်ရှူစက် ၃၀ ကိုလည်း ယူဆောင်လာခဲ့သည်။ 

တရုတ်နိုင်ငံက အခြားနိုင်ငံများသို့ အကူအညီများ စေလွှတ်သည့်နည်းတူ၊ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်အချို့က ကိုဗစ်-၁၉သည် တရုတ်မှထွက်ပေါ်လာခဲ့သည့် ရောဂါဖြစ်ကြောင်းနှင့် တရုတ်အာဏာပိုင်တို့က ကနဦး သတင်းအချက်အလက်တို့ကို ကွယ်ဝှက်ထားခဲ့သည်ကိုလည်း ကျွန်ုပ်တို့ကို သတိပေးလျက်ရှိသည်။ အစီရင်ခံစာများစွာတို့က SARS နှင့် အသွင်တူပြင်းထန်လှသည့် ဗိုင်းရပ်စ်အသစ်သည် ဝူဟန်တွင် အစောဆုံးအနေဖြင့် နိုဝင်ဘာလလောက်ကပင် ပေါ်ထွက်လာခဲ့ကြောင်း ကနဦးဆေးဘက်ဆိုင်ရာ သက်သေအထောက်အထားရှိခဲ့သော်လည်း တရုတ်အာဏာပိုင်တို့က  လူထုကို သတိပေးရန် ပျက်ကွက်ခဲ့သည်။ 

တရုတ်လူမျိုး ဆရာဝန် Li Wenliang က ဗိုင်းရပ်စ်နှင့် ပတ်သက်ပြီးအခြားသူတို့ကို သတိပေးရန်ကြိုးစားရာ ထိပါးစော်ကားခံရခြင်း ၊ သတိပေးဆုံးမခံရခြင်းနှင့် ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခြင်းပင် ခံခဲ့ရသည်။  များမကြာမီပင် Li သည်လည်း ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်ခံရပြီး ဖေဖော်ဝါရီလတွင်ကွယ်လွန်ခဲ့ရသည်။ 

၂၀၂၀ခုနှစ် မတ်လ ၂၀ရက်နေ့ထုတ် Washington Times သတင်းဆောင်းပါး (တရုတ်သည် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ကို တမင်ကွယ်ဝှက်ထားပြီး၊ သတိပေးသူများကို ပိတ်ပင်တားဆီးခဲ့သည်) တွင် Rowan Scarborough က “တရုတ်အစိုးရက ဇန်နဝါရီလဆန်းမှာ ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းတွေက ကပ်ရောဂါဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုတာ သတိပေးနေပေမယ့် ဝူဟန်ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်က လူကနေလူကို ကူးစက်တဲ့ သက်သေမရှိဘူးလို့ ကမ္ဘာကိုပြောခဲ့ပြီး၊ အာဏာပိုင်တွေက သားရိုင်းတိရစ္ဆာန်ဈေးကို ပိတ်ပစ်ခဲ့တယ်” ဟုဆိုသည်။ 

သူမကပင် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အစည်းသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ကတိစကားများကိုသာယုံကြည်ခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။ အကယ်စင်စစ် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့သည် ဇန်နဝါရီလတွင် ကိုဗစ်-၁၉ အား အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အရေးပေါ်အခြေအနေဟုပင် သတ်မှတ်ခဲ့ခြင်းမပြုခဲ့ပေ။ 

ထိုအချိန်တွင် ဝူဟန်မှ ခရီးသွားများသည် ဖိလစ်ပိုင်အပါအဝင် ကမ္ဘာအနှံ့သွားလာခဲ့ကြသည်။ 

ဖေဖော်ဝါရီလဆန်းပိုင်းမှသာ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က ကိုဗစ်-၁၉ သည် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအရေးပေါ်အခြေအနေဖြစ်သည်ဟု ကြေညာခဲ့လေသည်။ အခြေအနေပိုဆိုးလာသည့်အခါ မတ်လ ၁၁ ရက်နေ့တွင် ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါအဖြစ်ကြေညာခဲ့သည်။ 

မတ်လ ၁၂ ရက်နေ့တွင် သမ္မတ ဒူတာတေးက မထရိုမနီလာအား ဝင်ထွက်သွားလာခွင့်ပိတ်လိုက်ပြီး ( နောက်ပိုင်းတွင် လူဇုံတစ်ခုလုံး) အစိုးရအလုပ်နှင့် ကျောင်းများကို တစ်လတိတိပိတ်လိုက်ကာ ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်မှုရှိနေသည့် နိုင်ငံများမှ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုးမဟုတ်သူများ ဝင်ရောက်လာမှုကို တားဆီးခဲ့သည်။ 

ဗိုင်းရပ်စ်သည် တောမီးသဖွယ်ပျံ့နေချိန်တွင် နေ့နှင့် ရက်သတ္တပတ်တို့မှာ အင်မတန်တာသွားလေသည်။ ပထမဆုံး ကိုဗစ်-၁၉ လူနာသည် ဒီဇင်ဘာ ၈ ရက်နေ့တွင် တွေ့ရှိခဲ့ကြောင်း အစီရင်ခံခဲ့သော်လည်း ဝူဟန်ကျန်းမာရေးဌာနက ရက်သတ္တပတ်များစွာကြာမြင့်ပြီးမှသာ တရားဝင် စာထုတ်လေသည်။ ကိုဗစ်-၁၉ ၏ ပထမဆုံးသေဆုံးလူနာရှိသည်ကို ဇန်နဝါရီ ၁၁ တွင် အစီရင်ခံခဲ့သော်လည်း ကော်မရှင်နာက ထိုဗိုင်းရပ်စ်သည် လူအချင်းချင်းကူးစက်နိုင်သည်ဟူသော သက်သေမရှိကြောင်းသာ တွင်တွင်ငြင်းဆိုခဲ့သည်။ 

တရုတ်နိုင်ငံသည် အဆုံးတွင် လူအချင်းချင်းကူးစက်နိုင်ကြောင်းကို အသိအမှတ်ပြုခဲ့သော်လည်း ၎င်း၏ကျန်းမာရေးကော်မရှင်နာက ဇန်နဝါရီလတွင် ဤရောဂါသည် ' ကာကွယ်ထိန်းချုပ်နိုင်သည် ' ဟု ကမ္ဘာကို ပြောကြားခဲ့သည်။ 

တရုတ်နိုင်ငံသမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင်က ကိုဗစ်-၁၉ ပျံ့ပွားမှုကို ဇန်နဝါရီ ၂၀ တွင် အသိအမှတ်ပြုပေးခဲ့ပြီး သုံးရက်အကြာတွင် ဝူဟန်ကိုဝင်ထွက်သွားလာခွင့်ပိတ်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် ထောင်နှင့်ချီသာ တရုတ်နိုင်ငံသားများသည် ရောဂါကူးစက်ခံရပြီးနှင့်နေကာ ကမ္ဘာအနှံ့သို့ဗိုင်းရပ်စ်အလျင်အမြန်ပျံ့နှံ့နေပြီးသားဖြစ်နေခဲ့သည်။ 

၂၀၂၀ ဖေဖော်ဝါရီ ၇ ရက်နေ့ထုတ် နယူးယောက်ခ်တိုင်းမ်သတင်းစာ၏ ' ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် အသစ်စတင်ပျံ့ပွားသည်နှင့်အမျှ တရုတ်ရဲ့ နောက်ကျတတ်တဲ့အကျင့်ဟောင်းက စတင်တိုက်စစ်ဆင်ခြင်း' ဆောင်းပါးတွင် Chris Buckley နှင့် Steven Lee Myers တို့က ' အစိုးရက ကပ်ရောဂါကို စတင်ကိုင်တွယ်ပုံက ဗိုင်းရပ်စ်အားသာမှုရနိုင်ဖို့ခွင့်ပြုခဲ့တယ်။ အရေးကြီးအချိန်တွေမှာ အရာရှိတွေက လျှို့ဝှက်ဖို့ကိုရွေးချယ်ခဲ့ပြီး ကြီးထွားလာနေတဲ့အကျပ်အတည်းကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းရင်ဆိုင်မယ့်အစား လူထုကို နှိုးဆော်ဖို့နဲ့ နိုင်ငံရေးအရှက်ရမှုကို ရှောင်ကျဉ်ဖို့အတွက် အမိန့်ချမှတ်ခဲ့တယ်။' 

ဒီဇင်ဘာအစောပိုင်း ကနဦးရောဂါလက္ခဏာများစတင်ပေါ်ပေါက်ချိန်နှင့် မြို့ကိုဝင်ထွက်သွားလာခွင့်ပိတ်ပင်ရန် အစိုးရက ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်လိုက်ချိန်အကြား အရေးကြီးလှသည့် ရက်သတ္တပတ် ခုနှစ်ပတ်အား ပြန်လည်သုံးသပ်တည်ဆောက်ရာတွင် လူထုကျန်းမာရေးတိုက်စစ်အား စီစဉ်ထားသည့်အတိုင်းပြုလုပ်နိုင်ရန် နောက်ကျစေခဲ့သော အဆုံးအဖြတ်များကို ဝူဟန်မြို့နေ ဆရာဝန်များ အရာရှိများပါဝင်သော အင်တာဗျူးနှစ်ဒါဇင်၊ အစိုးရ၏ကြေညာစာတမ်းများနှင့် တရုတ်အစိုးရ မီဒီယာဆောင်းပါးများက ညွှန်ပြလျှက်ရှိသည်။ 

' အဲဒီအပတ်တွေတုန်းက အာဏာပိုင်တွေက ဆရာဝန်တွေနဲ့ တခြားသူတွေရဲ့ အလံနီပြအချက်ပေးတာကို နှုတ်ပိတ်လိုက်ခဲ့ကြတယ်။ မသိကြခဲ့ရပါဘူး။ ဗိုင်းရပ်စ်စတင်ပျံ့ပွားစေတယ်လို့ယူဆရတဲ့ အစားအသောက်ဈေးကိုပိတ်ခဲ့ပေမယ့် သားရိုင်းတိရစ္ဆာန်ကုန်သွယ်မှုကို ထိထိရောက်ရောက်အရေးယူမှု မပြုခဲ့ကြပါဘူး" 

'' ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးကျွမ်းကျင်သူများက တရုတ်အစိုးရဟာ လူထုနဲ့ ကျန်းမာရေးလုပ်သားတွေကို ထိထိရောက်ရောက် သတိပေးတာမျိုးမလုပ်တဲ့အတွက် ရောဂါကို ကပ်ရောဂါတစ်ခုမဖြစ်အောင် တားဆီးနိုင်တဲ့ အကောင်းဆုံးအခွင့်အလမ်းတွေကို ဆုံးရှုံးခဲ့ရတယ်" လို့ ဆိုပါတယ်။ 

နောက်ပိုင်းမှာလည်း အစီရင်ခံစာတစ်ခုက အမေရိကန်ထောက်လှမ်းရေးကိုကိုးကားပြီးဖော်ပြရာမှာ တရုတ်ရဲ့ တရားဝင်ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ ရောဂါကူးစက်သူနဲ့သေဆုံးသူအရေအတွက်ဟာ တိကျမှုမရှိဘူးဆိုပြီး ငြင်းချက်ထုတ်ခဲ့ပေမယ့် တရုတ်အစိုးရကတော့ ကိုဗစ်-၁၉ တိုက်ဖျက်ရေးအောင်မြင်တဲ့ပုံရိပ်ကိုပြသပြီး အောင်ပွဲခံနေခဲ့ပါတယ်။ 

အခုအခြေအနေမှာ အပြစ်တင်ခြင်းက အသုံးမဝင်တော့ပေမယ့် ကိုဗစ်-၁၉ နဲ့ပတ်သက်တဲ့ အန္တရာယ်နဲ့ ပြင်းထန်မှုသတင်းအချက်အလက်မှန်ကိုသာ မနှစ်က ဝူဟန်မှာ ဗိုင်းရပ်စ်စတင်ပျံ့နှံ့တဲ့အချိန် လူထုနဲ့ ကမ္ဘာကို အရိုးခံအတိုင်း ဖော်ပြခဲ့ရင် အသက်ပေါင်းများစွာကို ကယ်တင်နိုင်ခဲ့ပါလိမ့်မယ်။