ရေးသားသူ Dr. Thin Yadanar @ Frances
ဆေးပညာပိုင်းဆိုင်ရာတည်းဖြတ်သူ Dr. Thurein Hlaing Win
သံဓာတ်ချို့တဲ့သွေးအားနည်းရောဂါ အကြောင်းတွေ ကြားဖူးကြမှာပါ။ ဒီလို သံဓာတ်အားနည်းတာ မကောင်းဘူးဆိုတဲ့ အကြောင်းလည်း အားလုံး သိပြီးဖြစ်မှာပါ။ နည်းတာ မကောင်းဘူးဆိုတော့ များနေရင် ကောင်းတာပေါ့ ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ်လား။ ဒီလိုလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ သွေးတွင်းမှာ သံဓာတ်အားနည်းလည်း မကောင်းသလို သံဓာတ်အားများသွားရင် ကျန်းမာရေးအတွက် စိုးရိမ်ရပါတယ်။ သံဓာတ်အားနညး်တဲ့ အကြောင်းတွေ တော်တော်များများသိ ပြီးကြပြီဆိုတော့ ဒီဆောင်းပါးထဲမှာ သံဓာတ်များတဲ့ ရောဂါအကြောင်း ပြောပြပေးမှာပါ။
သံဓာတ်ဆိုတာဘာလဲ။ ။
သံဓာတ်ဆိုတာ သွေးနီဥ haemoglobin ထဲမှာရှိတဲ့ သတ္တုဓာတ်တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး အောက်ဆီဂျင်တွေ ပို့ဆောင်တဲ့နေရာမှာ တာဝန်ယူရတဲ့ ဓာတ်တစ်မျိုးပါ။ သံဓာတ်ကို များသောအားဖြင့် စားတဲ့အစားသောက်တွေရနေရရှိပါတယ်။ သံဓာတ်မှာ
Heme Iron – အသားတွေကနေရတဲ့ သံဓာတ်အမျိုးအစားနဲ့
Non-heme Iron- အပင် နဲ့ အသားတွေကနေရတဲ့ သံဓာတ်အမျိုးအစားဆိုပြီး ၂ မျိုးရှိပါတယ်။
Heme Iron ကိုတော့ ကိုယ်ခန္ဓာက စုပ်ယူလို့ လွယ်ကူပြီး Non-heme Ironကိုတော့ ဗီတာမင် C တို့နဲ့တွဲသောက်မှသာ ကိုယ်ခန္ဓာက စုပ်ယူအားကောင်းပါလိမ့်မယ်။
သံဓာတ်အကြောင်းရှင်းပြပြီးပြီဆိုတော့ သံဓာတ်များတဲ့အကြောင်းလေး စလိုက်ရအောင် ။ ။
သံဓာတ်များခြင်း ( Haemochromorosis)
Haemochromorosis ဆိုတာ သွေးတွင်းမှာသံဓာတ် များနေတဲ့ ရောဂါကို ဆေးပညာအရခေါ်တဲ့ နာမည်တစ်ခုပါ။ ဒီလို သွေးတွင်းသံဓာတ်များခြင်းကို ဖြစ်စေတဲ ့အကြောင်းအရင်းများစွာရှိပြီး သူ့ကြော့င့်ဖြစ်ရတဲ့ ပြဿနာတွေလည်းရှိပါတယ်။ ဒီထဲမှာ ဘယ်သူတွေက ဒီလို သံဓာတ်များတဲ့ ပြဿနာ အများဆုံးဖြစ်သလဲဆိုတာကို စကြည့်လိုက်ရအောင်။ ။
မျိုးရိုးဗီဇ – သံဓာတ်များတဲ့ ပြဿနာဟာ မျိုးရိုးဗီဇတစ်မျိုးဖြစ်တဲ့ HFE gene ယိုယွင်းသွားတာကြောင့် ဖြစ်တတ်ပြီး ဒီလို မျိုးရိုးဗီဇကြောင့် ဖြစ်တဲ့သံဓာတ်များတဲ့ ပြဿနာဟာ မျိုးရိုးလိုက်တတ်ပါတယ်။ မိသားစုမျိုးရိုးထဲ တစ်ယောက်လောက်ရှိတယ်ဆိုတာနဲ့တင် သူနဲ့ ဆက်နွယ်နေတဲ့ သူတွေဆီကို လက်ဆင့်ကမ်း အမွေပေးလို့ရတဲ့ ပြဿနာတစ်ခုပါ။
လူမျိုး – အာရှသားတွေထက်စာရင် အနောက်ဥရောပ နိုင်ငံသားတွေက ပိုဖြစ်လေ့ရှိပါတယ်ိ။
ကျား/မ – အမျိုးသားတွေက အမျိုးသမီးတွေထက် သံဓာတ်များတဲ့ ပြဿာနာပိုဖြစ်နို်င်ပါတယ်။ အမျိုးသမီးတွေက တစ်လတစ်ခါ ရာသီသွေးပေါ်တာကြောင့် ရာသီသွေးနဲ့အတူ သံဓာတ်တွေလည်း ပါသွားတဲ့အတွက် သူတို့မှာ သံဓာတ်အားနည်းတဲ့ ရောဂါ ပိုအဖြစ်များပါတယ်။
အသက်အရွယ် – အသက် ၄၀ ကနေ ၆၀ အမျိုးသားတွေ မှာ ဒီ ပြဿနာကို တွေ့ရတတ်ပြီး အမျိုးသမီးတွေမှာတော့ သွေးဆုံးပြီးနောက်ပိုင်းမှသာ တွေ့ရတတ်ပါတယ်။
သိုင်းရွိုက်ဂလင်း ရောင်ခြင်း – တစ်ချို့လေ့လာချက်တွေအရတော့ ဒီလို သွေးတွင်းသံဓာတ်များတဲ့ ပြဿနာ ခုခံအားနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ သိုင်းရွိုက်ဂလင်းရောင်တဲ့ ရောဂါနဲ့ ဆက်စပ်နေတတ်ပါတယ်။
ဘယ်လို အကြောင်းအရာတွေကြောင့် သံဓာတ်များတဲ့ ပြဿာနာဖြစ်ရတာလဲ ။ ။
သံဓာတ်များတာကို ဖြစ်စေတဲ့အကြောင်းအရင်းတွေကို
Primary hemochromatosis – မျိုရိုးဗီဇ ချို့ယွင်းမှုကြောင့် သံဓာတ်များရခြင်း နဲ့
Secondary hemochromatosis – ကျန်းမာရေး ပြဿနာ အခြေအနေတစ်ခုခုကြောင့် သံဓာတ်များရခြင်းဆိုပြီး ၂ ပို်င်းခွဲလိုက်ပါမယ်။ ဖြစ်နိုင်တဲ့ ကျန်းမာရေး ပြဿနာတွေကတော့
Thalassemia လို့ခေါ်တဲ့ သွေးရောဂါ
အသည်းရောဂါ – အသည်းရောင်အသားဝါ စီပိုးကြောင့် အသည်းရောင်တာ၊ အရက်ကြောင့်အသည်းရောင်တာနဲ့ အသည်းအဆီဖုံးတာ
သွေးအားနည်းလို့ သွေးခဏခဏသွင်းရတဲ့အခါ
သံဓာတ်အားဖြည့်ဆေးတွေနဲ့ သံဓာတ်များတဲ့ အစားအစာတွေ အများကြီးနေ့တိုင်းစားမိနေတဲ့အခါ နဲ့
ကျောက်ကပ်ရောဂါတို့ဟာ သွေးတွင်းသံဓာတ်များစေတဲ့ ကျန်းမာရေး ပြဿနာတွေဖြစ်ပါတယ်။
သံဓာတ်များခြင်းရဲ့ လက္ခဏာတွေက ဘာတွေလဲ ။ ။
သွေးတွင်းသံဓာတ်များခြင်းရဲ့လက္ခဏာတွေက အစပိုင်းမှာတော့ မသိသာတတ်ပါဘူး။ နောက်ပိုင်း ပိုပိုဆိုးလာတဲ့အခါမှသာ ခုပြောပြမယ့် လက္ခဏာတွေခံစားရမှာပါ။ သူတို့တွေကတော့
ဗိုက်အောင့်မယ်၊
သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ပမာဏများလာ ပြီး သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းပမာဏ အပြောင်းအလဲဖြစ်နေမယ်။
အသားအရောင်ကလည်း သံရောင်လိုလို ကြေးညိုရောင်ပြောင်းသွားတတ်ပြီး လူကလည်း ပင်ပန်းပြီး နုန်းနေမယ်၊
အားမရှိသလိုဖြစ်ပြီး ကိုယ်အလေးချိန်လည်း ကျလာပါလိမ့်မယ်။
လိင်ကိစ္စ စိတ်ဝင်စားမှု နည်းနေကာ အမျိုးသမီးတွေမှာဆို ရာသီသွေးထိန်သွားပြီး အမျိုးသားတွေမှာ ဝှေးစေ့တစ်လုံး သေးသွားတာမျိုးတွေ ရှိတတ်ပါတယ်။
သေချာမကုသမိလို့ ၊ မသိလိုက်မိလို့ သွေးတွင်း သံဓာတ်များနေပြီး နောက်ပိုင်း အချိန်ကြာလာတဲ့အခါမှာ
အဆစ်အမြစ်ရောင်တာ
အသည်းခြောက်တာ ၊ အသည်းကြီးလာတာ
ဆီးချို နှလုံးနဲ့ မုန့်ချိုအိတ်ရောင်တဲ့ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာတွေပါ ဆက်ဖြစ်နိုင်ပါသေးတယ်။
သံဓာတ်များခြင်းပြဿနာကို ဘယ်လိုကုသပါသလဲ ။
သံဓာတ်နည်းနေရင် သံဓာတ်ဖြည့်အားဆေးတွေ သောက်ရတယ်ဆိုတော့ သံဓာတ်များတဲ့ အခါကျတော့ရော သံဓာတ်လျှော့ဆေးဆိုပြီး ရှိလား။
များနေတဲ့ သံဓာတ်ကို ကိုယ်ခန္ဓာထဲကထုတ်ဖို့အကောင်းဆုံး ကုသနည်းကတော့ သွေးဖောက်ထုတ်တာဖြစ်ပါတယ်။ တစ်ချက်ခုတ်နှစ်ချက်ပြတ်ဖြစ်ချင်ရင်တော့ သွေးလှူပေါ့။ သွေးပမာဏ ဘယ်လောက်ကို ဖောက်ထုတ်ရမလဲဆိုတာကတော့ လူနာရဲ့အသက်၊ ကျန်းမာရေးအခြေအနေနဲ့ သွေးတွင်းသံဓာတ်ပမာဏ ဘယ်လောက်များတဲ့ဆိုတဲ့အပေါ်မှာ မူတည်ပါတယ်။ သွေးဖောက်ထုတ်ပြီးနောက်ပိုင်း သံဓာတ်ပြန်များလာခဲ့ရင် ဒီလို သွေးဖောက်တဲ့ကုသမှုကို ခဏခဏ ခံယူနေရမှာဖြစ်ပါတယ်။
နောက်တစ်ခုကကျတော့ ဆေးသောက်လို့ရပါတယ်။ သံဓာတ်လျှော့ဆေးလို့ဆိုရမှာပဲ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ကိုယ်ခန္ဓာက အဲဒီသောက်လိုက်တဲ့ဆေးတွေကို ပြန်စွန့်ထုတ်တဲ့အချိန်မှာ ဆေးတွေက သံဓာတ်ကို တစ်ပါတည်းခေါ်သွားတာကြောင့် သူတို့ကို သံဓာတ်လျှော့ဆေးလို့ ခေါ်ကြတာပါ။
နောက်တစ်ချက်ကတော့ သံဓာတ်များတဲ့ အစားအစာတွေဖြစ်တဲ့ အနီရောင်ရှိတဲ့ အသားတွေ သံဓာတ်ဖြည့်အားဆေးတွေနဲ့ သံဓာတ်စုပ်ယူခြင်းကို အားပေးတဲ့ဗီတာမင် C ဆေးပြားတွေကို ရှောင်ဖို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။ သကြားကလည်း သံဓာတ်စုပ်ယူခြင်းကို အားပေးတာကြောင့် သကြားလျှော့စားသင့်ပြီး အသည်းကိုထိခိုက်စေတဲ့ အရက်ကိုလည်း သံဓာတ်များနေတဲ့သူတွေ လျှော့သောက်သင့်ပါတယ်။ ။
